“Kartallar yüksekten uçar, serçeler sürü ile…” Bu cümleyi hiç olmasa hayatımızda bir kere duymuşuzdur. Bugün misafirimiz tüm heybeti ile kartallar. Anlatırken bile ürperten, bakışları ile insanın tüylerini dimdik eden bir kuş türü. Kuş türü derken bile bir garip oluyor insan… Öyle ya, o bir kuştan ziyade yırtıcı bir canlı. Yırtıcı olarak tabi edilen kuşların en büyüğü kartal. Genelde dağlık ve ormanlık alanlarda yaşar, daha doğrusu süzülür. Etçil bir kuş türüdür, öyle bitki tohumuymuş, bitki köküymüş hiç uğramaz bile yemek için. Uzun ve kıvrık gagası ve keskin bakışları ile ünlüdür. Dünyada uçarak en yükseğe çıkan kuş türüdür. Görme yetileri çok gelişmiş olan kartallar tepelerde, kayalıkların en üst noktalarına kartal yuvası yaparlar ve oraya yumurtlarlar.

Aile yaşantısı olan kuşlardandır. Ömürleri boyunca tek bir yuva yaparlar, tek bir eşleri olur. Yumurtaların kuluçka dönemi 7 ila 8 hafta kadar sürer. En fazla 4-5 yumurta yapar. Doğal bir içgüdü ile her üç saate bir yumurta yapışmasın diye döndürürler. Anne ve baba yumurtaya birlikte bakar, sırayla beklerler. Kuluçka dönemi bitince ilginç bir doğa olayı bizi bekler. Yumurtadan çıkan yavruların en iri olanı, diğer kardeşlerini yer ve anne baba buna bir şey yapma, adeta seyirci kalır ve müdahale etmez. Kartallar için vahşi yırtıcı kuşlardır denir ki bu vahşilik işte böyle doğar doğmaz kendini gösterir. Bu bir yaratılış meselesidir. Tablo acıdır ancak gerçekler acıtır. Yavru kartal ne zaman 4 yaşına gelir o zaman artık yetişkin bir kartal sayılır. Sonra tüyleri çıkar, kanat uzunluğu neredeyse 2 metreyi bulur. Çok fazla kartal türü vardır ancak en bilinenlerini şöyle sıralayabiliriz; kaya kartalı, tavşancıl yılan kartalı, kara kartal, bozkır kartalı.

Ülkemizde en çok rastlananı yılan kartalıdır. Yılan kartalı için radar diyebiliriz zira bakışları çok keskindir. En üst noktalara çıkar ancak görme becerisinden bir şey kaybetmez. Yılanı bile görüp avlayabilir. Üstelik çok zekidir bu nedenle yılanı kendisini sokmayacak şekilde yakalar. Yakaladığı gibi yılanı kayalıklara veya asfalt yollara çarpar. Kayalara düşen yılan ölür ve kartal avını yakalar. Bu şekilde avladığı hayvanlardan birkaçı tavşan, fare, balık ve hatta maymun bile olabilir. Hep kartal hikayesi duyarız ya hani; bebekleri kaçırdığı söylenir. Aslında bu hikâye doğru da olabilir çünkü kartallar bir koyunu kaldırabilecek güçtedir. Kartalın ilginç özelliklerine geçmeden önce biraz dış görüntüsünden bahsedelim, malum kartal ihtişamı denen bir gerçek var hayatımızda.

Kartal kuşu fiziksel özellikleri

Özel bir deri yapısı vardır. Kaygan ve tüysüz bacakları vardır. Çok tüylüdür ancak toplam tüy ağırlığı 500 gramı geçmez. 100 yaşına kadar yaşayan kartallar da olabilir. Orman kartalları olarak adlandırılan türler kartalların en büyüklerindendir. Bu gruptaki kartallar 10 kilogramı bile aşabilir. Beyinleri vücutlarına göre küçüktür. Kartal beyni, vücudunun küçük bir kısmını oluştursa da zekâsı da bir o kadar vücudunu 10’a katlar. Çok fazla türü vardır ancak bildiğimiz kartalların kafası beyaz, vücutları siyahtır. Sarı renkli gagaları büyük, sivri ve kanca gibidir. Ayakları da gagası gibi sarı renktedir. Gözleri açık renktir. Bakışları daima sinirli, keskin ve serttir. Kanatlarının uzunluğu 2 metreyi bulabilir. Kartal yavruları tüysüz doğar, sonradan tüylenir ve 4-5 yaş civarı yetişkinliğe erişir. Yaklaşık 160 km/saat hızla seyreder ve avını büyük bir hızla yakalar. İri pençeleri vardır ve sadece küçük hayvanları değil bir koyunu dahi yakalayabilir. Güçlü kasları olduğu bilgisini de şuraya ekleyelim. Kendilerinden daha ağır hayvanları kaldırarak taşıyabilir. Avını binlerce metre yüksekten dahi görebilir. Gözbebekleri çok iridir. Bu irilik onlara keskin bir görüş açısı sağlar. Göz kapaklarının içerisinde gözü temizleyen zar şeklinde bir kapak bulunur. Bu kapak sayesinde gözünü kapatmadan temizleyebilir. Yükseksek uçarlar hatta kuşlar içerisinde en yüksekten uçan kuş kartaldır.

Kartal ne yer?

Kartal etçil bir yırtıcı kuş türüdür. Memeli hayvanları, sürüngenleri ve kuşları avlayarak beslenir. Ayrıca bazı kartalların leş yiyenleri de vardır. Balık ve leş yiyen kartallar da görülebilir. Yedikleri şeyler bir koyun da olabilir, tavşan da fare de yılan da. Birbiri ile eş olan kartallar yavrularını da beraber beslerler.

Kartalların ilginç özellikleri

Kartalların saymakla bitmeyecek kadar ilginç özelliği vardır. Doğaları gereği yumurtadan çıkan en iri kartal yavrusunun küçük olanı yemesi ya da yuvadan atması gibi. Üstelik tüm olanlara anne ve baba kartalın seyirci kalması da cabası. Kartalların duyunca insanı şaşırtan diğer birkaç özelliğine gelince…

• Türkiye’de en sık rastlanan kartal türü yılan kartalıdır. Avını yakalar, kayalara ya da asfalta çarpar, öldürür. Öldürdükten sonra geri döner ve avını alır.
• Esareti sevmezler. Bazı ülkelerde evde dahi besleyenler vardır gerçi. Özgürlüklerine düşkündürler bu nedenle esaret onlara göre değildir.
• Güçlü ve asil bir duruşları vardır. Bu nedenle Beşiktaş Spor Kulübü’nün de sembolüdür.
• Sürekli olarak tüylerini temiz tutarlar bu nedenle tüyleri hep canlı ve sağlıklı durur.
• Yırtıcı bir kuş türü olsa da insanlara çok nadir zarar veriler, rivayete öre kartalların bebekleri kaçırdığı söylenir. Bazı küçük çocuklara da zarar verdiği söylenir.
• Kartal kuşu kafasını her yöne 180 derece açıyla döndürebilir.
• Kartal kuşları mevsim değişikliklerinden dolayı göç etmez. Genelde tüm yaşamları boyunca doğdukları yerde yaşamlarını sürdürürler.
• Mideleri küçüktür hatta ceviz büyüklüğündedir ancak bir hayli yeme potansiyelleri vardır.