Muhabbet kuşları, kuşlar aleminde göreceli olarak dayanıklı hayvanlar arasında kabul edilse de çok çeşitli rahatsızlıklar da yaşayabilirler. Bu alanda doğru teşhis konulması için daima bir uzman veterinerin görüşü alınmalıdır. 

Mantar olarak tanımlanan mikroorganizma türleri doğal çevrede daima yaygın olarak bulunur. Bazı mantar türleri doğada yaşayan hayvanların cildinde, gastrointestal sisteminde ve diğer mukoza yüzeylerinde kendiliğinden bulunur. Pek çok vakada sağlıklı ve bağışıklık sistemi sağlam kuşlar olası mantar kaynaklı enfeksiyonlara karşı direnebilirler. Ancak bağışıklık sistemi zayıflamış kuş türlerinde mantarlar, ciddi derecede tehlikeli enfeksiyonların gelişmesine yol açabilir.

Muhabbet kuşu mantar enfeksiyonlarının doğru bir şekilde tedavi edilmesinde hastalığın erken teşhisi, enfeksiyonun ağırlığına göre uygun antifungal ilaçların uygun dozda uygulanması ve kuşların tedaviye karşı gösterdiği reaksiyon sürekli olarak değerlendirilmelidir.

Bu yazıda muhabbet kuşlarında gelişebilecek mantar hastalıkları hakkında araştırma yaparak derlediğimiz bilgileri size sunuyoruz.

Muhabbet Kuşlarında Mantar Enfeksiyonuna Yol Açan Candida Albicans Türü

Candida albicans olarak tanımlanan mantar türleri, doğal çevrede yaygın olarak bulunan oportunist mikroorganizmalardır.  Kuş türlerinin pek çoğunda olduğu gibi muhabbet kuşlarının da gastrointestinal kanalında doğal florada kendiliğinden bulunur.

Kuş türlerinde Candidiyaz hastalığına sebep olabilir. Söz konusu hastalık, çoğu kez genç kuş türlerinde uzun süreli antibiyotik kullanımı, (özellikle tetrasiklin)ya da çeşitli hastalıklar nedeniyle doğal gastrointestinal floranın bozulması neticesinde ortaya çıkar.

Candidiyaz aynı zamanda halk arasında “pamukçuk” olarak da bilinir. Gastrointestinal mukozanın yüzeydeki kolonilerin, derin doku istilasına geçmesi ile birlikte ortaya çıkar. Bu oluşumun sonucunda mantar kolonileri gastrointestinal sistem üzerinde gelişerek, yerleşir. Önlem alınmadığı takdirde Candida suşlarının gelişimi sistemik hale gelir ve gerçek anlamda organizmayı tümüyle istila edebilir.

Kandidiyazın klinik belirtileri enfeksiyonun yerleştiği bölgeye göre şunlardır:

• Orofarinks içinde yerleşen lokal enfeksiyonlar yiyeceklerin yutulmasında zorluk yaratır. Bu durum iştahsızlığa ve ağız kokusuna yol açabilir.

Orofaringeal enfeksiyonlar çoğu kez mukoza zarlarının üzerinde psödomembranlar ve krotik döküntü plakları oluşumuna yol açar. Hastalık nezle belirtileri ile kendin gösterir. Muhabbet kuşlarında nezle olduğunda kusma, anoreksi ve ingluviolit oluşumu görülebilir. Enfeksiyon sonucu kuşlarda kilo kaybı, kusma, ishal ve genel halsizlik belirtileri görülebilir.

• Candida türleri solunum yollarına da yerleşebilir. Böyle bir durumda rastlanan belirtiler şunlardır: Nefes darlığı, göz veya burun akıntısı, hapşırma
• Candida türleri aynı zamanda oküler dokuyu, deriyi, kemik iliğini, karaciğeri, perikardiyal dokuları enfekte edebilir. Candida parasilosis türünün dalak dejenerasyonu ve kemik iliği ile karaciğerde sistemik enfeksiyona yol açtığı rapor edilmiştir.

Kandidiyaz Teşhisi

Tanı koymanın ana prensibi Candida türlerinin tanımlanmasına dayanır. Dışkı ya da kusmuktan örnek alınarak laboratuvar ortamında söz konusu mantar türlerinin gelişip gelişmediği kontrol edilir. Deri üzerinde şüpheli mantar enfeksiyonlarının teşhisi için deri kazıma ve selofan bant testleri de yapılabilir.

Kandidiyaz Tedavisi

Muhabbet kuşlarında mantar hastalığı teşhisi için yapılan testler sonucunda Candida türlerine rastlanması halinde  kullanılabilecek antibiyotikler şunlardır:

• Nistatin
• Flukonazol
• İtrikonazol,
• Amfoterisin B

Bu antibiyotikler 2 ila 3 kere 48 saatlik zaman aralıkları ile kuşlara verilir.  Özellikle genç kuşlarda hastalığın klinik sonucunun iyileşmesi için çevrenin sanitasyonuna da dikkat edilmelidir.

Muhabbet Kuşlarında Mantar Enfeksiyonuna Yol Açan Cryptococcus neoformans Türü

Cryptococcus özellikle güvercin dışkısı ile kontamine toprakta seyrek olarak görülen fakat önemli bir mantar hastalığı etmenidir.

Cryptokokkus enfeksiyonlarında rastlanan başlıca klinik belirtiler şunlardır:

• Halsizlik ve uyuşukuluk
• Depresyon
• Anoreksi
• İshal
• Nefes darlığı
• Kilo kaybı
• Körlük
• Felç

Kritokokozun ölüm öncesi teşhisi oldukça zordur. Kuş veterineri Kriptokokoz olduğundan şüphelenilen hastalar ile ilgilenirken kontamine olmamak için son derece dikkatli davranmalıdır. Zoonotik enfeksiyonlar kuşların kurumuş dışkılarının solunması ile ortaya çıkabilir. 

Kortikokoz Tedavisi

Muhabbet kuşlarında mantar hastalığı teşhisi için yapılan testler sonucunda Cryptococcus türlerine rastlanması halinde  kullanılabilecek antibiyotikler şunlardır:

• Amfoterisin B
• İtrakonazol
• Ketokonazol
• Flukonazol

Tedavi sonucu iyileşme ihtimali düşüktür.

Muhabbet Kuşlarında Mantar Enfeksiyonuna Yol Açan Aspergillus Cinsi

Aspergillus türü mantarların kuş türlerinde patojen olduğu düşünülmektedir. Aspergillus mantarına karşı bütün kuşlar, özellikle genç kuşlar ve bağışıklık sistemi zayıf olanlar daha hassastır. Aşırı kalabalık, kötü sanitasyon, kötü havalandırma, kötü beslenme, solunum yolu ile Aspergillus toksinlerine maruz kalınması, yaş, eşzamanlı enfeksiyon yaşanması gibi olumsuz koşullar söz konusu mantarın kuşları enfekte etmesini kolaylaştırır. Özellikle tozlu ortamlar çok fazla sayıda spora maruz kalınmasını ve enfeksiyon gelişimine yol açabilir.

Aspergillus mantarı ile enfekte olan kuşlarda rastlanan kronik Aspergillozis klinik belirtileri enfeksiyonun yerine, ciddiyetine ve muhabbet kuşunun bağışıklık sisteminin kuvvetine göre değişir. Bazı durumlarda hiçbir klinik belirti olmadan perakut ya da akut ölüm görülebilir.

Akut enfeksiyonlarda rastlanan belirtiler şunlardır:

• Ses değişikliği ya da ses kaybı
• Açık ağızlı solunum
• Halsizlik
• Uyuşukluk
• Depresyon,
• Kilo kaybı
• Anoreksi
• Felç

Hastalığın akut formu, kronik formundan çok daha hızlı ilerleme gösterir.

Aspergilloz tanısı koymak oldukça zordur. Genellikle kapsamlı bir öykü, fizik muayene, laboratuvar testleri, mantar kültürü ve histopatoloji testleri yapılabilir. Bazı araştırma kurumlarında Aspergillus türü mantar teşhisi için ELISA testi de kullanılmaktadır.

Aspergilloz Tedavisi

Aspergillozun kontrolü ve tedavisi hem çok pahalı hem de zordur. Tedavi için genellikle antifungal ilaçlar ve destekleyici bakım verilmesi önerilir. Kuş türlerinde bu amaçla kullanılan antifungal ilaçlar şunlardır:

• İtrakonazol
• Klotrimazol
• Terbinafin
• Enilkonazol
• Amfoterisin B

Bu sayılan antibiyotikler arasında sadece Amfoterisin B mantar öldürücü bir ilaçtır. Tedaviye verilen yanıt enfeksiyonun şiddetine ve yerleştiği bölgeye göre farklılık gösterir. En yaygın kullanılan tedavi türü itrakonazol’un günde 1 kez ağızdan 5 il 10 mg/kg dozunda uygulanması yolu ile yapılır. Tedavi sonucu iyileşme ihtimali çok zayıftır.